Ahlak

Ahlak, insanın sahip olması gereken iyi huy ve davranışlardır. Kur’an’da inanç ve ibadetin yanı sıra üzerinde önemle durulan konulardan biri de ahlaktır. Ahlak, inanç ve ibadetin sonucu olarak ortaya çıkan davranışlardır. İnanç ve ibadet insanın ahlakını güzelleştirdiği ölçüde değer kazanır. Kur’an-ı Kerim’de iman ile salih amelin birlikte ifade edilmesi; namaz, oruç, hac ve zekât gibi ibadet- lerin kötü davranışlardan uzaklaştırıp güzel davranışlara yönlendireceğinin belirtilmesi bunun göster- gesidir. İman ve salih amel (iyi, güzel iş) ile ilgili olarak Kur’an’da şöyle buyrulur: “Ant olsun zamana ki insan gerçekten ziyan içindedir. Ancak iman edip de salih ameller işleyenler, birbirlerine hakkı tavsiye edenler, birbirlerine sabrı tavsiye edenler başka (Onlar ziyanda değillerdir.).” (1) DEĞERLENDİRELİM Yüce Allah buyuruyor: “... Namazı dosdoğru kıl. İyiliği emret. Kötülükten alıkoy. Başına gelen müsibetlere karşı sabırlı ol. Çünkü bunlar kesin olarak emredilmiş işlerdendir.” (Lokman suresi, 17. ayet.) • Yukarıdaki ayet mealini ahlak ile ilgisi yönünden sınıfça değerlendiriniz. Kur’an, ahlakla ilgili olarak öncelikle insanın davranış özgürlüğünden ve sorumluluğundan bah- seder. Örneğin Kur’an’daki, “Herkes kazandığına karşılık bir rehindir.”(2) ve “Hiçbir günahkâr, başkasının günah yükünü yüklenmez. İnsan için ancak çalıştığı vardır.”(3) gibi ayetler insanın ahlaki sorumluluğunu vurgulamaktadır. Kur’an, toplumda barış ve huzurun egemen olmasını, insanların bir arada dostça ve kardeşçe yaşamasını ister. Bunun gerçekleşmesi için de insanlara iyilik yapma, doğru ve dürüst olma, başka- larına maddi yardımda bulunma, emanete riayet etme, adaletli olma, verilen sözde durma gibi ahlaki davranışları öğütler. Kur’an-ı Kerim’de bu gibi ahlaki tutum ve davranışlarla ilgili pek çok ayet yer alır. Örneğin bir ayette şöyle buyrulur: “Yine onlar ki emanetlerine ve verdikleri sözlere riayet eder- ler.” (4) Konuyla ilgili bir diğer ayet de şöyledir: “Şüphesiz Allah, adaleti, iyilik yapmayı, yakınlara yardım etmeyi emreder; hayâsızlığı, fenalık ve azgınlığı da yasaklar. O, düşünüp tutasınız diye size öğüt veriyor.” (5) Kur’an’da insanlara yardım etmenin, affetmenin güzel davranışlardan olduğu vurgulanır ve bu güzel davranışlarda bulunanları Allah’ın sevdiği belirtilir. Bununla ilgili ola- rak şöyle buyrulur: “Onlar bollukta ve darlıkta Allah yolunda harcayanlar, öfkelerini yenenler, insanları affedenlerdir. Allah, iyilik edenleri sever.” (6) Kur’an-ı Kerim’de iyilik, doğruluk, yoksul ve kimsesizlere yardım etmek, güzel söz söylemek, anne ve babaya iyi davranmak gibi güzel tutum ve davranışlar öğütlenir. Yalan söylemek, iftira etmek, cimrilik, adam öldürmek, savurganlık, bozgunculuk, çekememezlik, gıybet vb. kötü tutum ve davranışlardan da kaçınmak gerektiği bildirilir. Konuyla ilgili bir ayette şöyle buyrulur: “Ey iman edenler! Yapmayacağınız şeyleri niçin söylüyorsunuz?” (7) Bir ayette de “Kim bir hata işler veya bir günah kazanır da sonra onu bir suçsuzun üzerine atarsa şüphesiz iftira etmiş, apaçık bir günah yüklenmiş olur.” (8) buyrularak iftira etmenin ne kadar büyük bir günah olduğu bildirilir