Denemeye sürekli isteklidir (İç motivasyonu
vardır.).
• Demokratik süreçlere güven duyar.
• Mantığa, bilime ve teknolojiye güven duyar.
• İnsanlığın refahına katkı sağlayan gelişmeleri
ve kişileri takdir eder.
• Temiz ve sağlıklı yaşamaya gayret eder ve
Ğveya böyle yaşayanları takdir eder.
• Kendisine ve çevresine saygılı davranır (Gürültü
yapmaz, çevresine zarar vermez, baFikaları
nın hakkını çiğnemez, âdil ve dürüsttür.).
114
Öğrencilere, ders kitabının 113. sayfasındaki
“Su ile Mürekkebin Dansı” etkinliğini yaptırınız.
Toplam süre : 40 dk
Ön hazırlık : 10 dk
Uygulama : 20 dk
Tartışma : 10 dk
113
Maddeleri oluşturan tanecikler titreşim hareketi yapar. Titreşim hareketi,
taneciklerin bulundukları yerde öne arkaya, sağa sola, yukarı aşağı yaptığı
hareketlerdir. Ayrıca sıvı ve gaz maddeler titreşim hareketinin yanı sıra
öteleme hareketi de yaparlar. Öteleme hareketi, taneciklerin birbiri üzerinden
kayarak yaptıkları yer değiştirme hareketidir.
Maddelerin katı, sıvı ve gaz olmak üzere üç hâlde bulunduklarını, ısı
alarak ya da vererek bulundukları hâlden baFika hâle geçmesine hâl değişimi
adı verildiğini daha önce öğrenmiştiniz.
Maddeler hâl değiştirirken taneciklerin hareketinde bir değişiklik olur
mu? Katı madde ısı alıp sıvı hâle geçerken tanecikler arasındaki boşluk nası
l değişir? Ya da bunun tam tersi maddeler ısı verirken tanecikleri arasındaki
boşluk nasıl değişir?
Aşağıdaki şekilleri inceleyerek bu soruları cevaplamaya çalışınız. Ulaştığı
nız sonuçları arkadaşlarınızla tartışınız.
Ünitenin başında enjektör ile yaptığınız “Hangi Madde Sıkışır?” etkinli-
ğini anımsayınız. İçerisinde taş ve tahta parçaları olan enjektörün pistonunu
ileri doğru itemediniz. Su dolu enjektörün pistonunu ileriye doğru ne kadar
itebildiniz?
Etkinliğinizde 2. gruptaki arkadaşlarınızın hareketini ve kapladığı alanı
sıvı hâldeki maddenin taneciklerinin hareketine benzetebiliriz.
Sıvı hâldeki maddelerin tanecikleri arasında katılara göre biraz daha fazla boşluk vardır ama tanecikler
yine de temas hâlindedir ve titreşim hareketi yapar. Bu nedenle sıvılar fazla sıkıştırılamaz.
Sıvıların tanecik hareketini daha iyi gözlemleyebilmek için aşağıdaki etkinliği yapınız.
Donma
(Isı verir.)
Erime
(Isı alır.)
Yoğuşma
(Isı verir.)
Buharlaşma
(Isı alır.)
Katı Sıvı Gaz
HAYDİ YAPALIM
Damlalıkla sıcak suya birkaç damla mürekkep damlatınız. Gözlemlerinizi yazınız.
SORULARI YANITLAYALIM
Sıcak suya mürekkep damlattığınızda ne oldu? Neden?
• sıcak su (1 bardak) • damlalık • mürekkep
Araç-Gereç ve Malzemeler
ETKİNLİK
Su ile Mürekkebin Dansı
“Su ile Mürekkebin Dansı”
Etkinlikte;
• Kullanılacak malzemeleri kontrol ediniz.
• Deneysel yöntemlere vurgu yapınız.
• Gerekli güvenlik önlemlerini alınız.
• Etkinliği gruplar hâlinde yaptırınız.
Yöntem: Gösterip-yaptırma
• Etkinlik bittikten sonra her öğrenci için etkinlik
değerlendirme formunu (Ek-1) doldurup dosyaları
nda saklayınız.
• Öğrencilerin, gruplar için hazırlanan değerlendirme
formunu (Ek-2) doldurmalarını sağlayı-
nız.
• Öğrencilerinize suya mürekkep damlatmaları
nı ve gözlemlerini not etmelerini söyleyiniz.
ETKİNLİK
SORULARI YANITLAYALIM
Etkinlik sonundaki soruya öğrencilerden beklenen
cevaplar şöyledir:
Su renklenir. Mürekkebi ve suyu oluşturan tanecikler
hareketlidir.
Etkinlik sonunda madde hangi hâlde olursa olsun
taneciklerinin hareket hâlinde olduğunu belirtiniz.
Titreşim hareketi taneciklerin öne arkaya, sağa
sola, aşağı yukarı yaptığı harekettir. Ayrıca sıvı ve
gaz maddeler titreşim hareketinin yanı sıra öteleme
hareketi de yaparlar. Öteleme hareketi taneciklerin
kendi etrafında dönerek ve birbiri üzerinden kayarak
yaptıkları yer değiştirme hareketidir bilgisini öğ-
rencilere veriniz.
Öğrencilere ders kitabının 114. sayfasını okutarak
görsel okuma ve sunu yapmalarını sağlayınız.
Katı hâldeki maddelerin tanecikleri arasında
boşluk yok denecek kadar azdır ve tanecikleri temas
hâlindedir. Bulundukları yerde titreşim hareketi
yaparlar ve akma özelliği göstermezler. Bu nedenle
de öteleme hareketi yapmazlar yani yer de-
ğiştirmezler. Hacimleri ve şekilleri bellidir.
Sıvı hâldeki maddenin taneciklerinin titreşim hareketinin
yanı sıra kendi etraşarında dönerek ve
birbiri üzerinden kayarak hareket ettiklerini söyleyiniz.
Bunu öteleme hareketi olarak tanımlayınız.
Ders kitabının 112. sayfasındaki etkinlik sonunda
2. gruptaki öğrencilerin hareketlerinin ve kapladığı
n alanı sıvı hâldeki maddenin taneciklerine ve
kapladıkları alana benzetilebileceğini söyleyiniz.
Sıvı hâldeki maddelerin tanecikleri arasında katı
lara göre daha fazla boşluk bulunduğunu ama sı-
vı taneciklerinin birbiri ile temas hâlinde olduğunu
söyleyiniz. Bu nedenle de sıkıştırılamadıklarına
vurgu yapınız.
3. gruptaki öğrencilerin hareketlerinin ve kapladı
kları alanın gaz maddelerin tanecik hareketlerine
benzetilebileceğini vurgulayınız. Gaz hâldeki maddenin
taneciklerinin birbirinden bağımsız ve uzakta
hareket ettiklerini, bu nedenle de sıkıştırılabildiklerini
belirtiniz.
115
. Çalışma kitabının 57 ve 58. sayfalarındaki
12 ve 13. uygulamaları yaptırınız.