Direnç
Ayşe, fen ve teknoloji dersinde öğrendiği ampullerin parlaklığını değiştiren etkenleri hatırladıktan
sonra, “Acaba ampullerin parlaklığının değişmesine devrede kullanılan iletkenin boyu ve kesit alanı
etki eder mi?” sorusu aklına geldi. Aşağıda etkinliği yaparak Ayşe’ye yardımcı olmaya çalışınız.
• krokodil (6 adet)
• mukavva silindir (9 adet)
• bakır tel (aynı uzunlukta farklı
kesit alanlı 3 adet)
• aynı kesit alanlı farklı uzunlukta
(3 adet)
• bakır, nikel-krom ve alüminyum teller
(aynı kesit alanına sahip ve aynı uzunlukta)
• 1,5 V pil (3 adet)
• duy (3 adet)
• 1,5 V ampul (3 adet)
HAYDİ YAPALIM
1. Üç grup oluşturunuz.
a) 1. grup: Ampulün parlaklığını test etmek için,
uzunlukları ve cinsleri aynı, kesit alanları farklı
iletkenlerle bir devre hazırlayınız.
b) 2. grup: Kesit alanları ve cinsleri aynı, uzunlukları
farklı iletkenlerle ampulün parlaklığını test
ederek bir devre hazırlayınız.
c) 3. grup: Aynı kesit alanına, aynı uzunluklara
sahip bakır, nikel-krom ve alüminyum tellerle
ampulün parlaklığını test edecek devreler hazırlayınız.
2. Pil, duy, ampul ve bağlantı kablolarını şekildeki gibi birleştiriniz. Açıkta kalan bağlantı kabloları
nın uçlarına birer krokodil takınız. Krokodiller sizin test uçlarınızdır.
3. Etkinliğe başlamadan önce aşağıdaki gibi bir çizelgeyi defterinize çiziniz. Yapacağınız denemelerle
ilgili olarak değiFikenlerinizi ve tahminlerinizi yazınız.
Araç-Gereç ve Malzemeler
ETKİNLİK
Direnç Nedir?
Grubun
adı
Değiştirilen
değiFiken
Sabit tutulan
değiFiken
Tahmininiz
Gözlem
sonuçları
Sonuç
1. grup
2. grup
3. grup
Anahtar Kavramlar:
• Direnç
Anahtar Kavramlar:
• Direnç
Ana Fikir
Maddelerin elektrik enerjisine karşı gösterdiği
direnç ve direncin bağlı olduğu etkenleri kavramak.
Etkinlik Listesi
• Direnç Nedir?
• Devre Elemanlarının Dirençleri
Önerilen Yöntem ve Teknikler
Tahmin etme, gözlemleme, araştırma, buluş
yoluyla eğitim, açıklama, gezi gözlem.
Derse Hazırlık
• Anahtar kavramları tahtaya yazınız. Öğrencilerinizden
bu kavramları okumalarını ve kavramlar
hakkındaki düşüncelerini defterlerine yazmaları
nı isteyiniz.
• Anlamlarını öğrendikçe kelimeler hakkındaki
düşünceleri ile kelimelerin kavramsal karşılıklarını
karşılaştırmalarını isteyiniz. Bu uygulamanın öğ-
rencilerin kendilerini değerlendirmeleri açısından
önemli olduğunu, yanılgılarını ve bilgi düzeylerini
fark etmelerini sağlayacağını belirtiniz.
Öğrencilere, “Ampullerin parlaklığını değiştirmenin
baFika yolu var mıdır?” sorusunu sorunuz.
Aldığınız yanıtlar, öğrencilerin bu konudaki ön bilgileri
hakkında size bilgi verecektir.
Sınırlama
Elektrik akımı kavramı 7. sınıfta verilecektir. Direnç
kavramı elektrik enerjisi iletiminden yola çıkı-
larak izah edilecektir.
[!] Uyarı:
Öğrencilere dik kesit alanının ne demek olduğu
açıklanır.
129
130
1. Grup
Kesit alanları farklı olan eşit uzunluktaki bakır telleri mukavva silindirler üzerine bir test
devresi sararak hazırlayınız. (Her üç silindirdeki sarım sayısı aynı olmalı.) Her bir sarımı şekildeki
gibi A, B, C olarak adlandırınız.
Test uçlarını teker teker A, B, C sarımlarının uçlarına bağlayarak ampulün parlaklıklarını
gözlemleyiniz. Gözlemlerinizi not ediniz.
2. Grup
Kesit alanı aynı, uzunlukları farklı olan bakır telleri üç ayrı mukavva silindire sarınız. Her
sarımı test uçları arasına ayrı ayrı yerleştirerek ampulü gözlemleyiniz.
3. Grup
Kesit alanları ve uzunlukları aynı, cinsleri farklı olan iletken telleri (bakır, nikel-krom, alüminyum)
üç ayrı mukavva silindir üzerine sarınız. (Sarım sayıları eşit olmalıdır.) Bakır tel ile
yaptığınız sarımı K, nikel-krom telle yaptığınız sarımı L, alüminyum telle yaptığınız sarımı M
olarak adlandırınız.
Test uçlarını teker teker K, L, M sarımlarının uçlarına bağlayarak ampulün parlaklığını
gözlemleyiniz. Gözlemlerinizi defterinize not ediniz.
Her üç grupta yaptığınız etkinlik için bağımlı, bağımsız ve kontrol edilen değiFikeni belirleyerek
defterlerinizdeki çizelgeye not ediniz.
K L M
A B C
SORULARI YANITLAYALIM
1. İletkenin uzunluğu ile ampulün parlaklığı arasında nasıl bir iliFiki vardır?
2. İletkenin kesit alanı ile ampulün parlaklığı arasında nasıl bir iliFiki vardır?
3. 3. grubun yaptığı deneyde ampulün parlaklığının en fazla ve en az olduğu durumlarda
test uçları arasına bağlanan iletkenler hangileridir?
Toplam süre : 40 dk
Ön hazırlık : 10 dk
Uygulama : 20 dk
Tartışma : 10 dk
Direnç Nedir?”
Etkinlikte;
• Kullanılacak malzemeleri kontrol ediniz.
• Deneysel yöntemlere vurgu yapınız.
• Etkinliği gruplar hâlinde yaptırınız.
• Gerekli güvenlik önlemlerini alınız.
Yöntem: Gözlem, çıkarım yapma
• Etkinlik bittikten sonra her öğrenci için etkinlik
değerlendirme formunu (Ek-1) doldurup dosyaları
nda saklayınız.
• Öğrencilerin, gruplar için hazırlanan değerlendirme
formunu (Ek-2) doldurmalarını sağlayı-
nız.
• Öğrencileri 3 gruba ayırınız. Öğrencilere pil
yatağı, duy, ampul ve bağlantı kablolarını birleştirerek
açık kalan uçlara krokodil takmalarını söyleyiniz.
Bu uçların test uçları olduğunu belirtiniz.
• 1. gruptaki öğrencilere, silindirin üzerine ince
bakır teli sardırınız.
• 2. gruptaki öğrencilere, kalınlıkları farklı olan
eşit uzunluktaki bakır telleri mukavva silindirlere
sarım sayısı 1. gruptakine eşit olacak şekilde sardı
rınız. Her bir sarımı isimlendiriniz. Test uçlarını
teker teker A, B, C sarımlarına bağlayarak ampulün
parlaklığını gözlemletiniz. Gözlem sonuçlarını
çizelgeye yazdırınız.
• 3. gruptaki öğrencilere, kesit ve uzunlukları
eşit üç farklı iletkeni (bakır, nikel-krom, alüminyum),
mukavva silindirlere sardırarak isimlendirmelerini
söyleyiniz. Test uçlarını sarımlara teker
teker bağlayarak ampulün parlaklığını gözlemletiniz.
Gözlem sonuçlarını çizelgeye yazdırınız.
ETKİNLİK
Dersin İşlenişi
Öğrencilere, ders kitabının 129 ve 130. sayfaları
ndaki “Direnç Nedir?” etkinliğini yaptırınız.
SORULARI YANITLAYALIM
Etkinlik sonundaki sorulara öğrencilerden beklenen
cevaplar şöyledir:
1. İletkenin boyu artarsa ampulün parlaklığı
azalır. İletkenin boyu kısalırsa ampulün parlaklığı
artar.
2. Kesit alanı küçüldükçe direnç artar, büyüdükçe
azalır.
3. II. grup K iletkeni en fazla, L iletkeni en azdır.
Öğretmen notu