ETKİNLİK
SORULARI YANITLAYALIM
Etkinlik sonundaki sorulara öğrencilerden beklenen
cevaplar şöyledir:
1. Çünkü fındıklar arasında boşluk vardır.
2. Değildir. Çünkü tanecikler arasındaki boşluklara
diğer maddenin tanecikleri yerleşir.
Öğretmen notu
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
90
“Toprak ve kum tanecikleri de sayılamayacak
kadar çok sayıda daha küçük taneciklerin bir araya
gelmesiyle oluşmuş olabilir mi?” sorusunu sorarak
öğrencilere çevrelerinden çeşitli madde örneklerini
vererek bunların bir bütünmüş gibi göründüğünü
söyleyiniz. Buna örnek olarak kaldırım taşlarını verebilirsiniz.
Bir bütünmüş gibi görünen kaldırım taşları
nın binlerce toprak ve kum taneciklerinin bir araya
gelmesiyle oluştuğuna vurgu yapınız.
“Katı maddeler de tanecikli yapıda mıdır?” vb.
soruları öğrencilere yöneltiniz. Soruların yanıtları-
nın doğru olup olmadığını anlamaları için ders kitabı
nın 89. sayfasındaki “İyoda Ne Oldu?” etkinliğini
yaptırınız.
İyot kristali katıdır. Alkol içerisine bırakılan iyot
kristalinden kopan gözle göremediğimiz kadar küçük
parçacıklar, alkol tanecikleri arasına karışarak
alkolün rengini değiştirmişti. Etkinlik sonunda oluşturulan
iyot çözeltisinin adının tentürdiyot olduğunu
ve günlük yaşamda antiseptik olarak kullanıldığını
belirtiniz.
Toplam süre : 40 dk
Ön hazırlık : 10 dk
Uygulama : 20 dk
Tartışma : 10 dk
89
Çevremizdeki tüm maddeler bir bütün şeklindedir. Örneğin, mahallenizdeki kaldı
rım taşlarını gözlemlediğinizde bir bütünmüş gibi görünür. Aslında kaldırım taşları
binlerce toprak ve kum taneciklerinin bir araya gelmesiyle oluşmuştur.
İyot kristali katıdır. İyot kristalinden kopan, gözle göremediğiniz küçük parçalar
alkol taneciklerine karışarak alkolün renginin değişmesine neden olur.
Etkinliğinizde oluşturduğunuz iyot çözeltisinin adı tentürdiyottur. Günlük yaşamda
mikrop öldürücü (antiseptik) olarak kullanılmaktadır.
Toprak ve kum tanecikleri de sayılamayacak kadar çok sayıda daha küçük taneciklerin
bir araya gelmesiyle oluşmuş olabilir mi? Katı maddeler de tanecikli yapıda
mıdır? Aşağıdaki etkinliği yaparak maddelerin gözle görülmeyecek kadar küçük taneciklerden
oluştuğunu gözlemleyelim.
HAYDİ YAPALIM
1. Beherglaslardan birine alkolü boşaltınız.
2. Penset yardımı ile alkolün içine 3-4 adet iyot kristali atınız. Bir süre bekleyip gözlemlerinizi
not ediniz.
SORULARI YANITLAYALIM
1. Beherglastaki alkolün rengi neden değişti?
2. Alkolün içinde iyot kristallerini görebiliyor musunuz? Neden?
• beherglas (250 mL’lik 2 adet)
• dereceli silindir
• alkol (100 mL)
• iyot kristali (3-4 adet)
• penset
Araç-Gereç ve Malzemeler
ETKİNLİK
İyoda Ne Oldu?
“İyoda Ne Oldu?”
Etkinlikte;
• Kullanılacak malzemeleri kontrol ediniz.
• Deneysel yöntemlere vurgu yapınız.
• Gerekli güvenlik önlemlerini alınız.
• Etkinliği gruplar hâlinde yaptırınız.
Yöntem: Gösterip-yaptırma, çıkarım yapma
• Etkinlik sonunda her öğrenci için etkinlik de-
ğerlendirme formu (Ek-1) düzenleyip dosyalarında
saklayınız.
• Öğrencilerin, gruplar için hazırlanan değerlendirme
formunu (Ek-2) doldurmalarını sağlayınız.
• Öğrencilerinizden ikişerli gruplar oluşturunuz.
• Deneye başlamadan önce “Katı iyodu suya
attığınızda ne olur?” sorusunu sorup öğrencilerinizin
tahminlerini yazmalarını isteyiniz.
• Beherglasa alkol koydurup içine az miktarda
iyot attırınız. İyodun iyice karışmasını sağlatınız.
Gözlemlerini not ettiriniz.
ETKİNLİK
[!] Uyarı:
1.3 İyodun alkolde dağılması, görünmez taneciklerden
oluştuğu gerçeğine doğrudan bir gönderme
anlamını düşündürmeyebilir. Ancak sıvının renklenmesi,
iyottan bir şeylerin sıvıya karıştığına, karışan
parçaları görmeyişimiz de bunların görünmez oldu-
ğuna işarettir. Bu açıklamaya göre iyodun görünmez
parçacıklardan oluştuğu çıkarımına gidilebilir.
Etkinliğin sonunda, iyodun alkoldeki çözeltisinin
tentürdiyot olduğu ve bu çözeltinin mikrop öldürücü
(antiseptik) olarak kullanıldığı vurgulanıp günlük
hayatla iliFiki kurulabilir.
2. İyot taneciklerini göremeyiz. Çünkü iyot tanecikleri
gözle göremediğimiz kadar küçük taneciklere
ayrılır ve alkol taneciklere karışır.
SORULARI YANITLAYALIM
Etkinlik sonundaki sorulara öğrencilerden beklenen
cevaplar şöyledir:
1. Katı iyodu oluşturan tanecikler alkolde dağı-
lıp yayılır. İyodun dağılması sırasında oluşan tanecikler
birbirinden yavaş yavaş uzaklaşır. İyot,
alkol içinde kendini oluşturan taneciklere ayrılırken
alkolü renklendirir.
91
Öğrencilere, “Şeker suda çözündüğünde iyot gibi
suyu renklendirmez. Şekerin suda küçük taneciklere
ayrıldığını nasıl anlarız?” sorularını yöneltip onları
n maddelerin taneciklerden oluştuğu bilgisini pekiştirmeleri
için 90. sayfadaki “Şekeri Görebiliyor
musunuz?” etkinliğini yaptırınız.
Maddelerin taneciklerden oluştuğu bilgisini günlük
yaşamdan limonata örneğini vererek pekiştiriniz.
Etkinlik sonunda öğrencilere şekerin suda çözünerek
gözle göremeyeceğimiz kadar küçük taneciklere
ayrıldığını söyleyiniz. Bu taneciklerin suyu oluşturan
tanecikler arasındaki boşluklara girdiğinden
su seviyesinde herhangi bir değişme olmadığını belirtiniz.
Toplam süre : 20 dk
Ön hazırlık : 5 dk
Uygulama : 10 dk
Tartışma : 5 dk
90
Şekeri suda çözdüğünüzde iyotun alkolü renklendirdiği gibi renk vermez. Şekerin
suda küçük taneciklere ayrıldığını nasıl anlarız?
Aşağıdaki etkinliği yaparak bunu gözlemleyebilirsiniz.
Günlük yaşamımızda maddelerin taneciklerden oluştuğunu gösteren bir çok olay
vardır. Örneğin, limonata yaptığımızda limon suyu ve suyu karıştırdıktan sonra içerisine
şeker atarız. Karıştırdığımızda şeker suda çözünerek gözden kaybolur. Şekeri
göremeyiz ancak limonata içerken tadını alabiliriz.
Etkinliğinizde de şekeri su ile
karıştırdığınızda, şeker suda çözünerek
gözle göremeyeceğimiz
kadar küçük taneciklere ayrılır.
Bu tanecikler, suyu oluşturan taneciklerin
arasındaki boşluklara
girdiğinden su seviyesinde herhangi
bir değişme olmaz.