FABL:
- Kişileri genellikle hayvan, bitki ve cansız varlıklar olan, ders verir nitelikli, kısa masalımsı öykülere fabl denir.
- Fablın dört ögesi vardır: kişiler, olay, zaman, yer.
- Bitki, hayvan ve cansız varlıklar insan gibi düşünülür.
- Soyut konular olay planıyla somutlaştırılarak ve hareket kazandırılarak işlenir.
- Güldürerek eğitir.
- İyi-kötü, korkak-cesur, açgözlü-tokgözlü, dürüst-ikiyüzlü vb. çatışmalar bu niteliklerin yakıştırıldığı hayvan ve kahramanlar arasında geçmiş gibi gösterilir.
- Teşhis ve intak (kişileştirme ve konuşturma) sanatları çok kullanılır.
- Öğüt verme, ders verme amacı güdülür.
- Fablın sonunda her zaman bir ahlâk dersi (kıssadan hisse) vardır. Bu ders kısa, açık ve doğru olmalıdır ve mutlaka öykünün doğal bir neticesi gibi görülmelidir.
- Fabl bir öğüt cümlesi ile biter. Masalda ise öğüt cümlesi ile bitme yoktur.
- Fabllarda tekerleme yoktur. Masallar ise tekerleme ile başlar.
- Şiir şeklinde de düzyazı şeklinde de yazılabilir.
- Bir anlatıcı vardır ama onun kim olduğu belirtilmez, anlatıcı olayları gözler, dersini çıkarır ve dinleyiciyle paylaşır. Böylece dinleyici de anlatıcı ile aynı görüşte olur.
- Serim, düğüm, çözüm bölümlerinden oluşur.
- Serim, olayın türüne, çıkarılacak derse göre kişileştirilmiş hayvanlar ve çevre tanıtılır.
- Düğüm bölümünde olay verilmek istenen derse göre gelişir. Kısa ve sık konuşmalar vardır. Hemen birkaç konuşma ile olay düğümlenir.
- Çözüm bölümü, öğüt bölümüdür. Bu bölüm, fablın en kısa bölümüdür.
- Ana fikir bu bölümde öğüt niteliğinde verilir. Bu bölüm kimi zaman başta, kimi zaman sondadır. Kimi zaman da sonuç okuyucuya bırakılır.
- Fablda zaman: Belirli bir zaman değildir.
- Fablda yer: Belirli bir yer değildir. Yer pek tasvir edilmez fakat açık olarak belirtilmelidir: Orman, göl kenarı, yol… gibi.
- Fablda kişiler: olay, kişileştirilmiş en az iki hayvanın başından geçer. Bunlardan biri iyi ahlâklı bir tipi, diğeri kötü ahlâklı bir tipi temsil eder. Fabllarda ikinci derecede kişiler çok azdır, bazen yoktur. Kişi betimlemesi yoktur. Derinlemesine duygu çözümlemelerine yer verilmez. Kahramanlar arasında tilki, kurnaz insanı; aslan, cesur kişileri temsil eder. Fabllerde bir de anlatıcı kişi vardır. Bu kişinin de betimlemesi yapılmaz, cinsiyeti verilmez. Anlatıcı kahramanları izler, dersini alır. Böylece dinleyen ile aynı görüşü paylaşır.
- Fablda olay: Bütün yönleriyle değil, yalnızca fabla konu olan yönüyle tanımlanır. Olay beklenmedik bir sonuçla biter.
- Yunan edebiyatında Aisopos (Ezop), fablın kurucusu sayılır.
- Ezop MÖ. 620-650 yılları arasında yaşamış ve baskıcı yönetim yüzünden düşüncelerini küçük hayvan hikâyeleri ile anlatmıştır. Fablları MÖ 300 yılında derlenerek yazıya geçirilmiştir.
- La Fontaine, Fransız edebiyatında fabl türünün önemli bir temsilcisidir.
- Hint edebiyatında Beydaba’nın “Kelile ve Dimne” adlı eseri bu türün örneğidir. Bu eser MS 300 yılında Beydaba tarafından yazılmıştır.
- Sadî’nin Gülistan ve Bostan adlı eserlerinde hayvan hikâyelerini anlatan örnekler vardır.
- Feridüddin-i Attar’ın “Mantıku’t-Tayr” (Kuşların Konuşmaları) adlı eseri bu türün örneğidir.
- Gülşehri, Mantıku’t-Tayr’ı çevirmiştir.
- Ali Şir Nevai’nin Lisanü’t-Tayr adlı eseri de fabl türüne örnek gösterilebilir.
- Orhan Veli ve Şinasi La Fontaine’den fabl çevirileri yapmıştır.
- Türk edebiyatında fabl türünün ilk örneği, Şeyhi’nin “Harname” adlı eseridir.
- Ahmet Mithat, Kıssadan Hisse adlı eserini ahlakî gaye güderek yazmıştır. Bu eserde yazar, Ezop’tan, La Fontaine’den yaptığı çevirilere ve kendi yazdığı fabllara yer vermiştir
- Türk edebiyatında Batılı anlamda ilk fabl yazarı Şinasi’dir.
- Recaîzade Mahmut Ekrem, La Fontaine’den Horoz ile Tilki, Kurbağa ile Öküz, Karga ile Tilki, Meşe ile Saz, Ağustos Böceği ile Karınca gibi çeviriler yapmıştır.
Fabl Ne Demektir? Fabl Ögeleri ve Özellikleri