Kötü Zanda Bulunmak
Ağustos 14, 2013
DÜŞÜNELİM
Kesin olarak bilmediğiniz hâlde, birilerinin kötü bir davranışta bulunacağını tahmin
ederek bunu başkalarına söylemeniz doğru olur mu? Nedenini açıklayınız.
İslam dininin sakınılmasını istediği davranışlardan biri de kötü zanda bulunmaktır. Kur’an-ı
Kerim’de, “Ey iman edenler! Zannın çoğundan kaçının. Çünkü zannın bir kısmı günahtır…”(1)
buyrulmaktadır. Peygamberimiz de “Kötü zandan sakınınız. Çünkü kötü zan, sözlerin en yalanı-
dır.”(2) buyurmuştur. Kötü zannın anlamını ve dinimizin kötü zandan sakınmamızı neden istediğini
öğrenmek için aşağıdaki kavram haritasını inceleyiniz.
ZAN
Sanma, sanı, bir konu ya da
kişi hakkında yapılan tahmin.
daki ilk paragrafı okutup “Zan” başlıklı kavram
haritasını inceletiniz.
9. Öğrencilerinize 113. sayfadaki son iki
paragrafı okutunuz. Konuyla ilgili ayet ve hadis
meallerini yansıtıp okutarak öğrencilerinizle bir-
likte yorumlayınız. Bunları sağlık kültürü 18.
İyi zan
Bir kişi ya da konu hakkında
iyi yönde yapılan tahmin. Onun
iyi olabileceğini düşünme.
İnsanlara ve olaylara iyim-
ser açıdan yaklaşılacağı ve bu
durum iyiliğe yol açabileceği için
sevaptır.
Kötü zan
Bir kişi ya da konu hakkında
kötüyöndeyapılantahmin.Onun
kötü olacağını düşünme.
İnsanlara ve olaylara kötüm-
ser açıdan yaklaşılacağı ve bu
durum kötülüğe yol açabileceği
için günahtır.
kazanımı ile ilişkilendiriniz.
10. Öğrencilerinizin kötü zanda bulunmamak
için nelere dikkat etmeleri gerektiğini kavrama-
ları için onlara 114. sayfadaki “Üç Filtre” başlıklı
Kötü zanda bulunmak; bir kimse hakkında varsayım ya da duyumlara dayalı olarak olumsuz
düşünmek, bilgi ve belge olmadan bir kimsenin kötü bir iş yaptığını sanmaktır. Başka bir deyişle; bir
ihtimale dayanarak hüküm vermek, yersiz tahminde bulunmaktır. Kesin bilgi ve görgüye dayanma-
dan hüküm vermek yanılmamıza neden olabilir.
Bir kimse hakkında duyduklarımıza göre karar vermemeliyiz. Çünkü duyduklarımızın çoğu doğ-
ru olmayabilir, hatta bunların bir kısmı da kıskançlığın, kin ve düşmanlığın ürünü olabilir. Duydukla-
rımızı iyice araştırmadan bir kimse hakkında tahminde bulunup bir yargıya varacak olursak yanılabi-
(1) Hucurât suresi, 12. ayet.
metni okutup düşüncelerini alınız.
11. Öğrencilerinize metinden sonraki açıkla-
ma paragraflarını da okutup “Drama Yapalım”
(2) Seçme Hadisler, s. 117.
113
etkinliğini yaptırınız. Anlatılanları, sağlık kültürü
18. kazanımı ile ilişkilendiriniz.
124
liriz. Böylece o kimseye haksızlık yapmış oluruz. Yüce Allah, “Hakkında bilgin bulunmayan şeyin
ardına düşme. Çünkü kulak, göz ve gönül, bunların hepsi ondan sorumludur.”(1) buyurarak
bu konuda bizleri uyarmaktadır. Peygamberimiz de “Her işittiğini söylemek, insana yalan olarak
yeter.”(2) buyurmuştur. Bir kişi hakkında duyduklarımızı başkalarına söylemek ya da tahminde
bulunmak konusunda nelere dikkat etmemiz gerektiğini öğrenmek için aşağıdaki metni okuyunuz.
ÜÇ FİLTRE
Bir gün, bir bilgeye tanıdığı bir adam rastladı ve dedi ki:
– Arkadaşınla ilgili ne duyduğumu biliyor musun?
– Bir dakika bekle. Bana bir şey söylemeden önce senin küçük bir testten geçmeni istiyo-
rum. Buna “Üçlü Filtre Testi” deniliyor, dedi bilge.
– Üçlü filtre mi, diye sordu adam. Bilge:
– Evet, benimle arkadaşım hakkında konuşmaya başlamadan önce bir süre durup ne
söyleyeceğini filtre etmek iyi bir fikir olabilir. Birinci filtre, gerçek filtresidir. Bana birazdan
söyleyeceğin şeyin tam olarak gerçek olduğundan emin misin?
– Hayır, aslında bunu sadece duydum.
– Tamam, öyleyse sen bunun gerçekten doğru olup olmadığını bilmiyorsun. Şimdi ikinci filtre
olan iyilik filtresini deneyelim. Arkadaşım hakkında bana söylemek istediğin şey iyi bir şey mi?
– Hayır, tam tersi…
–Öyleyseonunhakkındabanakötübirşeysöylemekistiyorsunvebunundoğruolduğundan
emin değilsin. Fakat yine de testi geçebilirsin, çünkü geriye bir filtre daha kaldı, işe yararlılık fil-
tresi. Bana söyleyeceğin arkadaşım için yararlı mıdır?
– Hayır…
– ‹yi, eğer bana söyleyeceğin şey doğru olmayıp işe yarar, faydalı bir şey değilse bana niye
söyleyesin ki, diye tamamladı bilge.
Selim Gündüzalp
Her Güne Bir Öykü, s. 374.
(Düzenlenmiştir.)
Kötü zanda bulunmak; kıskançlık, kin, nefret ve düşmanlık gibi kötü duyguların kontrol edile-
memesinden kaynaklanır. Kötü zanda bulunan kişiler başkaları hakkında kötülük düşünür, onların
kötülüğünü isterler. Düşüncelerini başkalarına söyleyerek ara bozuculuk yapar, toplumda kargaşa
çıkmasına neden olurlar. Bu yüzden sevilip sayılmazlar.
İnsanlar hakkında olumlu düşünmek, kötülükleri kesinleşmedikçe onları iyi olarak kabul etmek
güzel bir tutumdur. İyi niyetli ve sevecen insanlar, başkaları hakkında iyilik düşünürler. Bizler arka-
daşlarımızın iyiliğini istemeli, onlara olumlu yaklaşmalıyız. Herhangi bir olayda kesin bilgiye dayan-
madan bir arkadaşımızı yargılamamalıyız. İyice araştırıp güvenilir bilgiler elde ettikten sonra yargıya
varmalıyız.
Bir arkadaşımız hakkındaki kötü zannımız, ona karşı soğuk davranmamıza yol açar. Onu kırıp
incitebiliriz. Bu tutumumuz, arkadaşımızla ilişkimizi bozar. Onun hakkındaki kötü zannımızı başkala-
rıyla paylaşmamız daha da kötü sonuçlar doğurur. Çünkü gıybet veya iftira etmiş oluruz.